Blog
Jak uprawiać bezpieczniejszy seks?
Jak uprawiać bezpieczniejszy seks?
Jaką edukację seksualną mieliście w swoim życiu? Jeśli odpowiedzią są media, znajomi albo własne doświadczenia, to niestety nie jesteście wyjątkiem. W świecie, gdzie rozmowy o seksie bywają trudne, często brakuje nam dostępu do rzetelnej, usystematyzowanej wiedzy. Łatwo jest mówić o abstynencji, o chorobach przenoszonych drogą płciową, trudniej natomiast skupić się na radości z odkrywania własnej seksualności w sposób odpowiedzialny i świadomy. W WellVibed zależy nam na tym, by dostarczać wiedzę bez stygmatyzacji i strachu – taką, która pozwoli Wam podejmować decyzje dostosowane do Waszych potrzeb i sytuacji.
Naszą misją jest promowanie inkluzywnej edukacji seksualnej, która nie tylko dotrze do wszystkich, ale też przeciwdziała wykluczeniu, jakie często dotyka osoby z grup mniejszościowych – zarówno na poziomie edukacyjnym, jak i medycznym. Nie zgadzamy się również na rozdzielanie edukacji według binarnych podziałów płciowych – takie podejście krzywdzi zarówno osoby transpłciowe, niebinarne, jak i tych, którzy wpisują się w binarność, ale przez brak wiedzy tracą szansę na rozwijanie empatii i budowanie pełniejszych relacji.
W naszym społeczeństwie trudno o pozytywną, inkluzywną edukację seksualną wolną od stygmatyzacji. Dlatego jesteśmy tutaj, aby wypełnić tę lukę!
Spis treści:
- 1. Jakie są dostępne prezerwatywy i seksualne PPE?
- 2. Ogranicz alkohol i używki
- 3. Czy lubrykanty zwiększają bezpieczeństwo?
- 4. Jak bezpiecznie korzystać z zabawek erotycznych?
- 5. Czy istnieją szczepionki/leki na infekcje przenoszone drogą płciową?
- 5.1. Szczepienia
- 5.2. Leki
- 6. Kiedy wykonać testy na infekcje przenoszone drogą płciową?
- 7. Co jeżeli wynik testu na infekcje będzie pozytywny?
Z wykształcenia jestem chemiczką, i choć filmy pokazują osoby w laboratorium w pełnym PPE, w rzeczywistości trudno znaleźć kogoś w takim stroju w codziennej pracy. W codzienności podejmujemy świadome decyzje na podstawie ryzyka i tego, co planujemy zrobić – dobieramy zabezpieczenia odpowiednio do sytuacji. Jednak czasem, jak w każdej dziedzinie, pojawia się rozluźnienie zasad, wygoda wygrywa z ostrożnością. Podobnie bywa z naszym podejściem do seksu. Można znać wszystkie zasady bezpiecznego seksu, ale życie – spontaniczność, bliskość w relacjach – często sprawia, że podchodzimy do nich mniej rygorystycznie.
Dlatego nie mówimy o „bezpiecznym seksie”, a o „bezpieczniejszym”. Nie chcemy Was zasypywać długą listą wymagań – zamiast tego proponujemy wskazówki, które pomogą Wam świadomie minimalizować ryzyko w zależności od Waszej sytuacji. Różne czynności seksualne wiążą się z różnym poziomem ryzyka, ale zamiast dążyć do nierealistycznego ideału, możecie wybrać narzędzia i zabezpieczenia, które najlepiej sprawdzą się dla Was.
(Przybliżona) Skala bezpieczeństwa:1,2
- najbezpieczniejsze: masturbacja, cybersex, sexting, dry humping w ubraniach, stymulacja genitaliów przez ubrania
- niskiego ryzyka: całowanie, dry humping bez ubrań,
- średniego ryzyka – seks oralny, stymulacja palcami
- wysokiego ryzyka – stosunek dopochwowy, dzielenie się zabawkami
- bardzo wysokiego ryzyka – stosunek analny (szczególnie strona otrzymująca)
Infekcje czy choroby przenoszone drogą płciową?
W artykule będziemy stosować określenia “infekcje przenoszone drogą płciową (STI)”, a nie “choroby przenoszone drogą płciową (STD)” – dlaczego? Termin „infekcja” jest bardziej precyzyjny, ponieważ wiele osób nie doświadcza żadnych objawów przez długi czas, a infekcje mogą nigdy nie przejść w pełnoobjawową chorobę. Przykładem jest wirus HIV, którego wczesne wykrycie i regularne przyjmowanie odpowiednich leków może zapobiec rozwojowi choroby (w tym przypadku AIDS). Dlatego „infekcja” lepiej oddaje sytuację, w której wirus, bakteria lub inny drobnoustrój jest obecny w organizmie, ale niekoniecznie wywołuje objawy chorobowe. Również to określenie pomaga zmniejszać niepotrzebną stygmatyzację, która często towarzyszy rozmowom na ten temat.3
Jakie są dostępne prezerwatywy i seksualne PPE?
Prezerwatywy oraz inne bariery ochronne, takie jak koferdamy (maseczki oralne) czy rękawiczki, to skuteczne narzędzia do zmniejszania ryzyka infekcji przenoszonych drogą płciową (STI). Mogą być używane podczas seksu oralnego, waginalnego, analnego oraz w przypadku dzielenia się zabawkami erotycznymi, chroniąc przed kontaktem z płynami ustrojowymi i transmisją drobnoustrojów przez kontakt skóra do skóry. Chociaż bariery te są najczęściej wykonane z lateksu, dla osób z alergią istnieją alternatywy, takie jak nitryl lub izopren. Ważne jest, aby unikać stosowania ich z lubrykantami na bazie oleju, ponieważ mogą one osłabić materiał i zwiększyć ryzyko pęknięcia.
Prezerwatywy Zewnętrzne
Prezerwatywy zewnętrzne to najpopularniejsza forma zabezpieczenia, chroniąca przed infekcjami oraz niechcianą ciążą. Sprawdzają się podczas penetracji waginalnej, analnej oraz oralnej, blokując kontakt z płynami ustrojowymi i minimalizując ryzyko infekcji. Prezerwatywy zewnętrzne są szeroko dostępne, stosunkowo tanie, i łatwe w użyciu.
Podczas ich zakładania zwróć uwagę, by nie uszkodzić ich paznokciami ani zębami. Pamiętaj także, by wymieniać prezerwatywę przy zmianie rodzaju penetracji, np. z analnej na waginalną, przy zmianie partnera. Przechowuj prezerwatywy w chłodnym i suchym miejscu, unikając narażenia na wysokie temperatury, np. w schowku samochodowym.
Jak użyć prezerwatywę?
- Uważaj, aby jej nie uszkodzić przy otwieraniu i wyjmowaniu z opakowania.
- Chwyć delikatnie za zbiorniczek na spermę i sprawdź, czy prezerwatywa rozwija się we właściwą stronę (na zewnątrz).
- Trzymając za zbiorniczek znajdujący się na jej końcu, tak by nie było w nim powietrza, rozwiń prezerwatywę do nasady penisa.
- W trakcie zakładania erekcja może osłabnąć – dlatego spróbujecie urozmaicić jej zakładanie ze stymulacją dłonią lub ustami (uważać aby nie użyć zębów!)
- Stosuj jedną prezerwatywę tylko do jednego rodzaju penetracji (waginalnej czy analnej) oraz do jednej osoby, przy każdej zmianie zmieniaj również prezerwatywę
- Po wytrysku chwyć delikatnie za podstawę prezerwatywy i przytrzymaj na penisie, aby się nie zsunęła przy wyciąganiu penisa z pochwy lub odbytu.4,5
Prezerwatywy dopochwowe (wewnętrzne)
Prezerwatywy wewnętrzne, zwane także femidomami lub prezerwatywami dopochwowymi, stanowią alternatywę dla prezerwatyw zewnętrznych. Są wkładane do pochwy lub odbytu i działają na podobnej zasadzie, chroniąc przed płynami ustrojowymi i minimalizując ryzyko infekcji. Wykonane są z nitrylu, co czyni je bezpiecznym wyborem dla osób uczulonych na lateks.
Prezerwatywy wewnętrzne mają kilka zalet. Nie uciskają na penisa, dzięki szerszym pierścieniom niż podstawa prezerwatywy zewnętrznej. Mogą być założone aż na osiem godzin przed stosunkiem, co daje większą swobodę i eliminuje potrzebę przerwania intymnych chwil. Co więcej, nie wymagają erekcji do założenia, co może być komfortowe dla osób, dla których zakładanie prezerwatywy zewnętrznej bywa stresujące.
Należy jednak pamiętać, że nie wolno używać jednocześnie prezerwatywy zewnętrznej i wewnętrznej – tarcie między nimi może spowodować ich pęknięcie.
Jak użyć prezerwatywę dopochwową (wewnętrzną)?
- Uważaj, aby nie uszkodzić prezerwatywy przy otwieraniu i wyjmowaniu z opakowania.
- Ściśnij mniejszy, wewnętrzny pierścień, który znajduje się na zamkniętym końcu prezerwatywy, i wsuń go do pochwy/odbytu.
- Delikatnie wepchnij prezerwatywę głębiej do palcami, aż poczujesz, że jest w pełni rozwinięty bądź dotrzesz do szyjki macicy.
- Oprzyj zewnętrzny pierścień na wargach sromowych lub skórze wokół odbytu.
- Podczas stosunku upewnij się, że penis trafia do prezerwatywy, a nie między nią a ciało.
- Po stosunku przekręć zewnętrzny pierścień i delikatnie wyciągnij prezerwatywę, uważając, aby nie wylać nasienia.5,6
Prezerwatywy (maski) oralne, koferdamy
Koferdamy, maseczki oralne (ang. oral dams, dental dams) to prostokątne, cienkie kawałki lateksu lub nitrylu, które są używane podczas seksu oralnego na wulwie (cunnilingus) lub odbycie (rimming). Chronią przed infekcjami przenoszonymi drogą płciową, które mogą być przekazywane przez ślinę lub kontakt skóra do skóry, np. wirus HPV, opryszczka czy rzeżączka. Mogą także zwiększyć komfort, jeśli osoba partnerska ma zarost, którego kontakt ze skórą nie jest przyjemny.
Możesz samodzielnie zrobić maseczkę – rozcinając prezerwatywę (odciąć wierzchołek, a resztę rozciąć wzdłuż na pół) lub wykorzystać folię spożywczą (ale nie tę przeznaczoną do mikrofalówki, ze względu na jej porowatość).
Jak użyć maskę oralną?
- Sprawdź, czy nie minął termin ważności oraz czy nie ma żadnych uszkodzeń na opakowaniu lub samym materiale.
- Dla zwiększenia komfortu możesz nanieść najpierw lubrykant na miejsca intymne, jednak należy unikać produktów na bazie oleju, które mogą osłabić materiał.
- Maseczkę umieścić płasko na wulwie lub odbycie osoby partnerskiej i podtrzymuj podczas seksu oralnego.
- Po użyciu maseczkę należy wyrzucić – nie używaj jej ponownie ani nie odwracaj.5,7
Rękawiczki
Rękawiczki, lateksowe bądź nitrylowe, to kolejna przydatna bariera ochronna, zwłaszcza podczas stymulacji analnej lub waginalnej za pomocą palców czy dłoni. Chronią przed bakteriami i mikroorganizmami drobne skaleczenia na dłoniach, a także zmniejszają ryzyko zakażeń związanych z przenoszeniem bakterii między różnymi częściami ciała (np. z odbytu do pochwy). Rękawiczki mogą być także wygodną opcją, jeśli nie lubisz bezpośredniego kontaktu z lubrykantem lub boisz się zabrudzeń.
Rękawiczki są również przydatne dla osób z długimi paznokciami – mogą pomóc zabezpieczyć skórę przed przypadkowymi zadrapaniami, a dodatkowo można włożyć watę do palców rękawiczki, aby zminimalizować ryzyko jej przebicia.8
Co zrobić jeżeli prezerwatywa pęknie?
Jeśli prezerwatywa pęknie podczas seksu, przede wszystkim – zachowaj spokój. Choć może to być stresujące, ważne jest, aby nie wpadać w panikę. W takiej sytuacji, po pierwsze, nie wykonuj irygacji pochwy ani odbytu – może to podrażnić delikatną skórę i zwiększyć ryzyko infekcji.9 Jeśli istnieje możliwość zajścia w ciążę, a prezerwatywa była Waszą jedyną metodą antykoncepcji, rozważ przyjęcie tabletki „dzień po”. Antykoncepcja awaryjna działa najlepiej, jeśli zostanie zastosowana w ciągu 72 godzin od stosunku.
W Polsce tabletka „dzień po” dostępna jest na receptę, którą można uzyskać u lekarza podczas wizyty stacjonarnej, teleporady, a nawet przez receptomaty. Dodatkowo, od 1 maja 2024 roku, wystartował pilotażowy program Ministerstwa Zdrowia umożliwiający osobom powyżej 15. roku życia uzyskanie recepty bez konieczności wizyty u lekarza.10 Farmaceuci w aptekach biorących udział w programie mogą wystawić receptę farmaceutyczną, co oznacza mniej stresu i szybszy dostęp do potrzebnej pomocy. Ten program potrwa do czerwca 2026 roku, a apteki uczestniczące w programie znajdziesz pod tym linkiem.
Więcej informacji o antykoncepcji awaryjnej możesz znaleźć na stronie fundacji Federa.
Jeśli obawiasz się ryzyka infekcji przenoszonych drogą płciową (STI), warto zastanowić się nad statusem zdrowotnym zarówno swoim, jak i partnera/ki. Kiedy ostatnio się badaliście? Czy któreś z Was przyjmuje leki na HIV, takie jak PrEP, lub jest na terapii, która obniża poziom wirusa do niewykrywalnego? Jeśli nie jesteście pewni, dobrze jest zgłosić się do lekarza i zrobić badania. Pamiętaj jednak, że testy na STI wykonane zaraz po stosunku mogą nie być miarodajne, dlatego warto je powtórzyć po kilku tygodniach. Do tego czasu zawsze warto stosować ochronę – nawet z osobami, z którymi wcześniej nie używaliście zabezpieczeń.
Możecie się zastanawiać, czy istnieje coś w rodzaju tabletki “dzień po” na infekcje przenoszone drogą płciową. Niestety, nie ma jednego uniwersalnego leku, ponieważ mogą one być wywoływane przez różne drobnoustroje. Jeśli jednak obawiasz się HIV, istnieje profilaktyka poekspozycyjna (PEP) – kuracja antyretrowirusowa, którą należy zacząć w ciągu 72 godzin od potencjalnego narażenia na wirusa. W Polsce PEP jest dostępny na receptę, a terapia trwa około 4 tygodni.11, W niektórych krajach trwają również badania nad stosowaniem antybiotyku DoxyPEP, który może pomóc zminimalizować ryzyko zakażeń bakteryjnych, takich jak kiła czy chlamydia, po ryzykownym kontakcie.12,13
Jeśli zauważysz jakiekolwiek zmiany w swoim ciele po stosunku – pieczenie, wysypki, niepokojące wydzieliny – zgłoś się do lekarza. Wczesne wykrycie infekcji przenoszonych drogą płciową pozwala na szybsze i skuteczniejsze leczenie.
Ogranicz alkohol i używki
Jeśli planujesz aktywność seksualną, ogranicz tego wieczoru alkohol i inne używki. Trzeźwy umysł pomoże Ci lepiej zadbać o swoje bezpieczeństwo i świadomie wyrażać zgodę. Kiedy jesteś pod wpływem, łatwiej o decyzje, które mogą zwiększyć ryzyko infekcji przenoszonych drogą płciową. Trudniej też poprawnie używać prezerwatyw czy pamiętać o innych zasadach bezpiecznego seksu.
Czy lubrykanty zwiększają bezpieczeństwo?
Lubrykanty to nie tylko sposób na zwiększenie komfortu i przyjemności podczas seksu, ale także element profilaktyki zdrowotnej. Dzięki redukcji tarcia podczas stosunku pomagają uniknąć podrażnień i mikrouszkodzeń, które mogłyby zwiększać ryzyko infekcji. Ich stosowanie jest szczególnie ważne podczas seksu analnego, dla osób stosujących leki hormonalne, w tym hormonoterapię zastępczą (HRT), oraz w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie, kiedy naturalna lubrykacja może być ograniczona.
Podczas wyboru rodzaju lubrykantu, warto wziąć pod uwagę rodzaj aktywności seksualnej czy planujesz użycie go przy prezerwatywach lub zabawkach erotycznych. Na przykład lubrykantu olejowe (olej kokosowy, oliwa, wazelina) mogą uszkodzać prezerwatywy i inne bariery. Zaś przy zabawkach erotycznych, większość z nich można używać tylko z lubrykantami wodnymi.
Osoby z wrażliwą skórą powinny wybierać lubrykanty bez parabenów, gliceryny i pozbawione potencjalnych alergenów. Szczególnie polecamy produkty marki Sliquid, takie jak Sliquid Natural Sea i Sliquid Organic Oceanics, wzbogacone o karagen, który zmniejsza ryzyko zakażenia HPV. Lubrykanty Bijoux Indiscrets również zasługują na uwagę dzięki składnikom pielęgnującym, takim jak aloes czy kwas hialuronowy.
Przeczytaj nasze przewodniki po lubrykantach (część I i część II), aby dowiedzieć jaki najlepiej wybrać dla twoich potrzeb i jak dokonywać świadomych zakupów.
Jak bezpiecznie korzystać z zabawek erotycznych?
Zabawki erotyczne mogą wzbogacić życie intymne, ale ich bezpieczne użytkowanie wymaga przestrzegania kilku zasad. Najważniejsze to wybór zabawek z odpowiednich materiałów, dbanie o ich higienę oraz znajomość ich przeznaczenia.
Jeśli planujesz zakup nowej zabawki, zwróć uwagę na jej materiał. Ze względu na kontakt z wrażliwymi częściami ciała, powinny być łatwe w czyszczeniu, stąd preferowane są materiały nieporowate takie jak silikon i twardsze materiały: ABS, szkło borokrzemowe, metal, porcelana. Do porowatych zaliczają się miękkie, łatwe do barwienia polimery pod takimi nazwami jak PVC, TPE, TPR, jelly, cyberskin, superskin – ze względu na ich porowatość nie jest możliwe ich dokładne wyczyszczenie i po czasie stają się klejące. Są to również materiały, których dokładny skład nie jest podawany przez producenta, stąd jeśli chcesz dla higieny użyć je z prezerwatywą, wybierz prezerwatywy nielateksowe, aby nie doszło do interakcji zabawki z prezerwatywą.
Jeżeli planujesz używać zabawki analnie, wybierz zabawki z podstawką lub pętlą. Zapobiega to ryzyku, że przesunie się za głęboko do wnętrza ciała. Najlepiej również aby taka zabawka była przeznaczona tylko do użytku analnego, aby unikać przenoszenia bakterii z odbytu do pochwy.
Jeśli korzystasz z zabawek wspólnie z innymi osobami, dla zachowania higieny stosuj prezerwatywy, zmieniając je za każdym razem, gdy zmienia się osoba lub miejsce penetracji (pochwa, odbyt, usta).
Pamiętaj o zachowaniu czystości zabawek!
Higiena zabawek erotycznych to kluczowy element bezpieczeństwa. Przed pierwszym użyciem oraz po każdym kolejnym zaleca się ich dokładne oczyszczenie przy użyciu wody z mydłem, specjalistycznych płynów do czyszczenia zabawek lub mokrej ściereczki. W przypadku zabawek wodoodpornych możliwe jest pełne zanurzenie w wodzie, jednak należy unikać detergentów czy produktów zapachowych, które mogą podrażniać skórę. Po umyciu zabawki najlepiej suszyć je na powietrzu i przechowywać w suchym, ciemnym miejscu.
Jak wysterylizować zabawkę erotyczną?
Jeżeli chcesz wysterylizować zabawkę (korzystała z niej inna osoba, korzystała z niej osoba w trakcie menstruacji bądź infekcji), to kroki jakie podejmiesz będą silnie zależeć od materiału i typu danej zabawki. Najpierw dokładnie umyj zabawkę w odpowiedni dla niej sposób. Następnie możesz wysterylizować je za pomocą urządzeń UV lub bezalkoholowych płynów do dezynfekcji. Gadżety z silikonu, szkła lub metalu (bez elementów mechanicznych) można również wygotować. W przypadku zabawek wykonanych z porowatych materiałów, ich pełna sterylizacja może nie być możliwa, dlatego warto unikać ich stosowania w sytuacjach podwyższonego ryzyka, takich jak infekcje czy menstruacja.
Czy istnieją szczepionki/leki na infekcje przenoszone drogą płciową?
Farmakologiczne rozwiązania profilaktyczne mogą odegrać kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia seksualnego, zwłaszcza jeśli chodzi o ochronę przed zakażeniami wirusowymi i bakteryjnymi. Istnieją zarówno szczepienia, jak i leki, które można wykorzystać, aby znacząco zmniejszyć ryzyko infekcji.
Szczepienia przeciw infekcjom przenoszonym drogą płciową
Wirus HBV (wirus zapalenia wątroby typu B) jest aż 100 razy bardziej zakaźny niż HIV, a niestety, nie ma na niego skutecznego leczenia. Na szczęście istnieje szczepionka, która daje ochronę przed HBV. Szczepienia na HBV są obowiązkowe dla niemowląt w Polsce, ale jeśli nie zostałaś zaszczepiona jako dziecko, możesz to nadrobić. Co więcej, dostępna jest szczepionka skojarzona na WZW typu A i B, która chroni przed oboma typami wirusowego zapalenia wątroby.14
Kolejną kluczową szczepionką jest ta przeciwko wirusowi HPV. HPV to wirus, który może prowadzić do infekcji intymnych, a niektóre jego szczepy są związane z rozwojem nowotworów, takich jak rak szyjki macicy, rak prącia czy kłykciny. Szczepionka chroni przed najgroźniejszymi, onkogennymi szczepami HPV, zwłaszcza przed odmianami 16 i 18.15 Najlepiej zaszczepić się przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, ale nawet osoby starsze mogą skorzystać na szczepieniu. W niektórych krajach szczepienia te oferowane są nawet do 35. roku życia. Badania pokazują, że wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko HPV zmniejszyło ryzyko zakażeń aż o 90%.16
Od 1 września 2024 r. szczepienia w ramach powszechnego programu szczepień przeciw HPV obejmują darmowe szczepienia osób między 9. a 14. rokiem życia, z dwoma dawkami szczepionki podawanymi w odstępie od 6 do 12 miesięcy.17
Dodatkowo można również wspomnieć o szczepieniach przeciwko Mpox (wcześniej znanej jako małpia ospa), która może być przenoszona drogą kontaktu skórnego, w tym podczas kontaktów seksualnych.18 Mpox traktowane jest jako zagrożenie niskiego ryzyka w Europie,19 w Polsce szczepienia są zalecane tylko dla osób z grup podwyższonego ryzyka, np. personelu medycznego i osób mających bliski kontakt z zakażonymi.20 Szczepienie można podać zarówno przed, jak i po kontakcie z wirusem – najlepiej w ciągu pierwszych 4 dni, ale można je rozważać nawet do 14 dni po ekspozycji, o ile nie wystąpiły objawy.
Leki profilaktyczne na infekcje przenoszone drogą płciową
W kontekście zapobiegania zakażeniom HIV ogromną rolę odgrywa PrEP (Profilaktyka przedekspozycyjna). PrEP polega na codziennym przyjmowaniu leków antyretrowirusowych, które skutecznie zmniejszają ryzyko zakażenia HIV nawet o 99%. Regularne stosowanie PrEP zapewnia ochronę już po 7 dniach stosowania, zwłaszcza w kontekście kontaktów seksualnych. To rozwiązanie jest polecane osobom, które mają kontakty seksualne z partnerami o nieznanym statusie serologicznym, osobami HIV+ z wykrywalną wiremią, osobom, które miały choroby przenoszone drogą płciową w ostatnim roku, osobom używającym substancji psychoaktywnych lub pracownikom seksualnym. Należy jednak pamiętać, że PrEP chroni tylko przed zakażeniem HIV – inne infekcje, takie jak kiła czy rzeżączka, nadal mogą wystąpić, dlatego stosowanie prezerwatyw wciąż ma kluczowe znaczenie.21
W kontekście profilaktyki przeciw infekcjom bakteryjnym testowany jest antybiotyk doksycyklina (DoxyPEP). Może znacząco zmniejszać ryzyko zakażeń intymnych (szczególnie dla kiły i chlamydiozy) przyjmowana po ekspozycji na nie lub w okresach zwiększonej aktywności seksualnej jako dodatkowe zabezpieczenie. Istnieją jednak wątpliwości jak wzmożone wypisywanie tego leku będzie miało wpływ na antybiotykooporność bakterii.22
Kiedy wykonać testy na infekcje przenoszone drogą płciową?
Regularne testowanie się na infekcje przenoszone drogą płciową to kluczowy element bezpieczniejszego seksu, nawet jeśli zawsze używasz prezerwatyw i nie obserwujesz żadnych objawów.23 To nie tylko ochrona dla Twoich partnerów, ale też dla Ciebie – im szybciej wykryjesz ewentualną infekcję, tym szybciej możesz podjąć leczenie i uniknąć komplikacji.
W Polsce możesz wykonać testy na infekcje przenoszone drogą płciową w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych (PKD) anonimowo, bez skierowania i za darmo. Dostępne są tam testy na HIV, kiłę oraz HCV.24
Ich adresy możecie sprawdzić tutaj.
Jeśli potrzebujesz bardziej kompleksowych badań, możesz zwrócić się do lekarza po skierowanie lub wykonać je prywatnie. Możliwe jest wykonanie testów z krwi, które wykrywają infekcje takie jak HIV, HCV, opryszczka, chlamydia czy kiła. Badanie w kierunku chlamydii, rzeżączkę czy HPV, są one wykonywane na podstawie wymazu z dróg moczowo-płciowych, miejsc zmienionych chorobowo, jamy ustnej lub okolic odbytu.25
Przykłady najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową:
| Mikroorganizm | Droga infekcji | Choroba, do której prowadzi | Rodzaj próbki do testów |
| wirus HIV | nasienie, wydzielina z pochwy, krew | AIDS | z krwi |
| wirus opryszczki (HSV) | kontakt ze skórą lub błoną śluzową dotkniętymi infekcją | opryszczka | z krwi, wymaz |
| wirus HBV | nasienie, wydzielina z pochwy, krew | WZWB | z krwi |
| wirus HCV | nasienie, wydzielina z pochwy, krew | WZWC | z krwi |
| wirus HPV | kontakt ze skórą lub błoną śluzową dotkniętymi infekcją | kłykciny kończyste, nowotwory | wymaz |
| bakteria Treponema pallidum | kontakt ze skórą lub błoną śluzową dotkniętymi infekcją | kiła | z krwi |
| bakteria Chlamydia trachomatis | kontakt ze skórą lub błoną śluzową dotkniętymi infekcją | chlamydia | z krwi, wymaz |
| bakteria Neisseria gonorrhoeae | kontakt ze skórą lub błoną śluzową dotkniętymi infekcją | rzeżączka | wymaz |
Jeśli wolisz testować się w domu, możesz kupić w aptece testy na HIV, kiłę czy chlamydię, lub zamówić je przez internet. To prosta i dyskretna opcja, ale jeśli wynik wzbudzi Twoje wątpliwości, warto skonsultować się z lekarzem.
Testy warto robić w konkretnych sytuacjach, na przykład kiedy zauważysz objawy po seksie bez prezerwatywy, prezerwatywa pęknie albo planujesz zajście w ciążę. Jeżeli masz wielu partnerów seksualnych, warto regularnie co 3-6 miesięcy wykonywać badania. Testy to najlepszy sposób na upewnienie się o swoim zdrowiu.
Dodatkowo, warto pamiętać o regularnym wykonywaniu cytologii, która wykrywa zmiany w komórkach szyjki macicy, związane z niektórymi odmianami wirusa HPV, mogące prowadzić do raka szyjki macicy. To badanie, które powinno być wykonywane co trzy lata (lub częściej, jeśli lekarz zaleci) i jest najważniejszą formą profilaktyki tej choroby obok szczepień na HPV.26
Co jeżeli wynik testu na infekcje przenoszone drogą płciową będzie pozytywny?
Pozytywny wynik testu na infekcję przenoszoną drogą płciową (STI) może wywołać stres i niepewność, ale pamiętaj, że wiele z tych infekcji jest powszechnych i można je skutecznie leczyć. Kluczowe jest szybkie działanie – skontaktuj się z lekarzem, postępuj zgodnie z jego zaleceniami, a wkrótce wrócisz do zdrowia.
Unikaj aktywności seksualnej w trakcie objawów. Jeśli zauważysz owrzodzenia, brodawki, nietypową wydzielinę lub inne objawy w okolicach intymnych, wstrzymaj się z kontaktami seksualnymi, aby uniknąć zarażania partnerów.
Postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli infekcja jest uleczalna (np. rzeżączka, chlamydia, kiła), przyjmuj leki zgodnie z instrukcjami. Nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej, infekcja może wciąż być obecna – leczenie musi zostać zakończone. Upewnij się, że partner lub partnerzy również otrzymują leczenie.27
W przypadku infekcji, które pozostają w organizmie, takich jak wirus HIV czy wirus opryszczki, dostępne są leki, które nie tylko wspierają zdrowie, ale także minimalizują ryzyko transmisji.27
Jeśli zdiagnozowano u Ciebie STI, poinformowanie partnera seksualnego jest niezbędne, aby wspólnie zaplanować dalsze działania i zapobiec rozprzestrzenianiu infekcji. Choć może to być trudna rozmowa, jest to krok kluczowy dla zdrowia i bezpieczeństwa Was obojga. Otwartość i szczerość mogą pomóc przezwyciężyć społeczną stygmatyzację, która często towarzyszy takim tematom.
Pamiętaj, że odpowiednie leczenie i otwarta komunikacja to fundamenty dbałości o zdrowie seksualne. Dzięki współczesnej medycynie nawet diagnoza przewlekłej infekcji, takiej jak HIV, nie oznacza końca satysfakcjonującego życia intymnego – to tylko nowy początek, który wymaga większej świadomości i troski.
Źródła
1. Planned Parenthood: Safer Sex, dostęp 11.09.24
2. Sexplanation: Is sex safe?
3. Planned Parenthood: STI vs STD – what’s the diffrence?, dostęp 11.09.24
4. CDC: How to use a condom?, dostęp 17.09.24
5. Kimberly Holland: Everything You Need to Know About How to Use Condoms, Healthline, dostęp 17.09.24
6. CDC: How to use an internal condom?, dostęp 17.09.24
7. CDC: How to use a dental dam?, dostęp 17.09.24
8. Tembe Denton-Hurst, Sex With Acrylics Is Safe, them, dostęp 17.09.24
9. BetterHealth: Safe Sex, dostęp 17.09.24
10. Ministerstwo Zdrowia: Antykoncepcja awaryjna, dostęp 17.09.24
11. ChmielnaExpress: PEP – profilaktyka poekspozycyjna, dostęp 17.09.24
12. Bachmann LH, Barbee LA, Chan P, et al. CDC Clinical Guidelines on the Use of Doxycycline Postexposure Prophylaxis for Bacterial Sexually Transmitted Infection Prevention, United States, 2024. MMWR Recomm Rep, 2024, 73(2), 1–8
14. Szczepienia info: Szczepionka przeciw wzw B, dostęp 17.09.24
15. Szczepienia info: Szczepionka przeciw HPV, dostęp 17.09.24
16. Arbyn M, Xu L, Simoens C, Martin‐Hirsch PPL., Prophylactic vaccination against human papillomaviruses to prevent cervical cancer and its precursors. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2018, 1465-1858
17. Ministerstwo Zdrowia: Szczepienia przeciw HPV, dostęp 17.09.24
18. Allan-Blitz LT, Gandhi M. et al. A Position Statement on Mpox as a Sexually Transmitted Disease. Clin Infect Dis. 2023 Apr 17;76(8):1508-1512.
19. ECDC. Risk assessment for the EU/EEA of the mpox epidemic, 16 August 2024
20. Ministerstwo Zdrowia: Komunikat w sprawie mpox – najważniejsze informacje, 02.09.2024
21. Agnieszka Świderska: Profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP) – może przepisać ją każdy lekarz., Akademia Pozytywnego Życia, dostęp 20.11.24
22. Bachmann LH, Barbee LA, Chan P, et al. CDC Clinical Guidelines on the Use of Doxycycline Postexposure Prophylaxis for Bacterial Sexually Transmitted Infection Prevention, United States, 2024. MMWR Recomm Rep 2024;73:1–8
23. Beter Health: Safe Sex, dostęp 20.11.24
24. Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna: Bezpłanne testy w kierunku HIV, HCV i kiły, 22.05.2024
25. Chmielna4: STI/STD – infekcje i choroby przenoszone drogą płciową – ChmielnaExpress, dostęp 20.11.24
26. Pacjent.gov.pl: Cytologia – czy o niej pamiętasz, dostęp 20.11.24
27. Planned Parenthood: Safer Sex, dostęp 20.11.24
